Δεσποτικό: Ένα νησί-μουσείο με 60 Κούρους & τις καλύτερες παραλίες του πλανήτη

Νησάκι τοσοδά. Έκπληξη των Κυκλάδων. 

Μιά ανάσα από την Αντίπαρο, το Δεσποτικό . Ένα ακατοίκητο νησάκι στο οποίο βρίσκονται ίσως οι ωραιότερες παραλίες του κόσμου. Όλες τους στον ίσκιο σπουδαίων αρχαιολογικών ανασκαφών που έχουν έρθει στο φως και βρίσκονται στο κέντρο του Δεσποτικού.

Το τοπίο στο Δεσποτικό είναι ίσως από τα πιο ιδιαίτερα στην Ελλάδα αλλά και στον κόσμο. Σεληνιακό, βραχώδες, επιβλητικό. Μια μπεζ κουκίδα μέσα στο βαθύ μπλε. Βαθύ μπλε, γιατί το βάθος των νερών που περιβάλλουν το Δεσποτικό, με εξαίρεση κάποια σημεία, είναι αχανές.

Οι παραλίες όλες αμμουδερές, άλλες μικρότερες περικυκλωμένες από βράχους, άλλες μεγαλύτερες, ατελείωτες, αλλά όλες τους ήσυχες.

Στο Δεσποτικό μπορεί κανείς να απολαύσει τον ήλιο και τη θάλασσα στη σκιά σπουδαίων αρχαιολογικών ανακαλύψεων της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου.

Tο στενό που χωρίζει το Δεσποτικό από την Αντίπαρο έχει βάθος μόνο ένα μέτρο, ενώ ανάμεσα στα δυο νησιά παρεμβάλλεται και η νησίδα Κοιμητήρι.

Τα πολλά μικρά νησάκια που αγκαλιάζουν την Αντίπαρο, μοιάζουν με λιλιπούτιες οάσεις στη μέση του Αιγαίου πελάγους, με τα κρυστάλλινα τυρκουάζ νερά τους να μαγεύουν.

Αληθινοί επίγειοι παράδεισοι, ο Σάλιαγγος, το Διπλό, τα Φηρά , το Ρευματονήσι , το Δεσποτικό και το Στρογγυλό που περιβάλλουν το νησί…

Οι νέες αρχαιολογικές ανακαλύψεις στο νησί & οι 60 κούροι

Η ακμή του Δεσποτικού χρονολογείται στον 6ο αιώνα π.Χ., ενώ τα πρωιμότερα ίχνη λατρείας ανάγονται στη γεωμετρική εποχή. Αγαπημένη θεότητα κατά την αρχαϊκή και κλασική περίοδο ήταν ο Απόλλωνας και έπειτα η θεά Εστία με το επίθετο «Ισθμία».

Δύο νέα συγκροτήματα με πολλά δωμάτια, σχιστολιθικές πλάκες στο δάπεδο, αγωγούς αλλά και πολλά κινητά ευρήματα είναι τα τελευταία (2015)

Αποκαλύφθηκε ένα ιδιαίτερα πολύπλοκης κάτοψης κτιριακό συγκρότημα συνολικών διαστάσεων 35×15 μ., το οποίο βρίσκεται στη νότια πλευρά του αρχαϊκού τεμένους δίπλα στη νότια είσοδο του ιερού που είχε βρεθεί τα προηγούμενα χρόνια.

Το νέο συγκρότημα ανήκει στην αρχαϊκή περίοδο και γνώρισε διάφορες οικοδομικές φάσεις, με επεκτάσεις και προσθήκες δωματίων κατά την κλασική και ελληνιστική περίοδο. Tμήμα του περιλαμβάνει οικοδόμημα, διαστάσεων 20×12 μ., που αποτελείται από πέντε δωμάτια με πλακόστρωτα δάπεδα και εσωτερικές κατασκευές μάλλον για τελετουργική χρήση, επίσης μεγάλο ανοιχτό αίθριο και επιβλητική είσοδο.

Δυτικά αυτού του συγκροτήματος αποκαλύφθηκε ακόμη ένα μεγάλο κτίριο αποτελούμενο από τέσσερα δωμάτια. Σε ένα από αυτά βρέθηκε χτιστός τετράγωνος βωμός από σχιστολιθικές πλάκες ενώ αποκαλύφθηκε ποσότητα κεραμικής και θραύσματα αγγείων με εγχάρακτες επιγραφές του ονόματος του Απόλλωνα, που επιβεβαιώνει για ακόμη μία φορά τη λατρεία του στο νησί.

Στην ανασκαφή, όπου είχαμε ώς σήμερα 65 τμήματα αρχαϊκών Κούρων, έξι κεφαλές Κούρων και 25 βάσεις, βρέθηκαν φέτος θραύσμα από την κνήμη ποδιού αρχαϊκού Κούρου και τρία θραύσματα κάτω άκρων.

Επίσης, τμήμα μιας ιδιαίτερης μαρμάρινης αρχαϊκής βάσης αγάλματος με την πλίνθο της, η οποία φέρει την επιγραφή (Α)ΝΕΘΗ (ΚΕ), ακέραιο πήλινο ακροκέραμο, θραύσματα ερυθρόμορφου κρατήρα με παράσταση του θεού Διονύσου, περισσότερα από 20 μελαμβαφή λυχνάρια, 33 ενεπίγραφα θραύσματα σκύφων και κυλίκων με το όνομα του Απόλλωνα (Α, ΑΠ, ΑΠΟΛ), θραύσματα μηλιακών-παριανών αγγείων και μελανόμορφων αγγείων αττικής προέλευσης (τέλη 6ου αι. π.Χ.), πήλινη αρχαϊκή λεκάνη με περίτεχνες λαβές, χάλκινα αντικείμενα κ.ά.

Αλλά για να αντιληφθεί κανείς καλύτερα αυτή τη «γλυπτοθήκη» στην οποία τείνει να εξελιχθεί το εξαιρετικής σημασίας ιερό του Δεσποτικού ας σημειωθεί ότι ως σήμερα έχουν έρθει στο φως περί τα 60 τμήματα γλυπτών, μεταξύ των οποίων πέντε κεφαλές Κούρων και μία μικρότερου μεγέθους που ανήκει σε Κόρη, περισσότεροι από δέκα κορμοί διαφόρων διαστάσεων και περί τις 30 βάσεις για αναθήματα (Κούρους ή αναθηματικούς κίονες). Και έπεται η συνέχεια.

Με βελόνι είχε αποκοπεί από το υπόλοιπο άγαλμα ο κορμός που βρέθηκε φέτος, είχε τοποθετηθεί ανάποδα στο χώμα και πάνω του έγιναν δύο μολυδβοχοημένες εντορμίες για να στηριχθεί ο στροφέας της θύρας. Βρέθηκε άλλωστε σφηνωμένος με μαρμάρινους λίθους για την καλύτερη στήριξή της, ενώ βελόνι χρησιμοποιήθηκε για την πίσω επιφάνεια ώστε να εφάπτεται στη πλάκα του κατωφλιού, που ήταν από σχιστόλιθο.

Το σημαντικό όμως βρίσκεται αλλού: Παρά την απολέπιση που είχε γίνει στην επιφάνειά του, σώζεται ακόμη το ίχνος του χεριού του λυγισμένο πάνω στο θώρακα. Γιατί όπως λέει ο κ. Κουράγιος: «Αυτός ο τύπος Κούρων απαντάται μόνο στα παριανά εργαστήρια γλυπτικής του τέλους του 6ου π.Χ. αιώνα ενώ γενικότερα το λυγισμένο χέρι στο στήθος είναι όπως όλοι γνωρίζουμε χαρακτηριστικό γνώρισμα των αρχαϊκών Κορών». Να σημειωθεί μάλιστα ότι μόνον άλλα δύο γλυπτά με αυτή την ιδιαιτερότητα υπάρχουν, συγκεκριμένα ο Κούρος που βρίσκεται στην Carlsberg Glyptotek της Κοπεγχάγης και ακόμη ένα ημίεργο άγαλμα, το οποίο εκτίθεται στο Μουσείο της Πάρου και είχε προέλθει από τα αρχαία λατομεία του νησιού.

Το κτίσμα στο οποίο εντοπίσθηκε ο κορμός είναι μικρό, έχει σχήμα ναού με πρόδομο, σηκό και άδυτο και βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά του περιβόλου του ιερού. «Φαίνεται ότι κτίστηκε στην ύστερη Αρχαϊκή περίοδο, μετά τη βίαιη καταστροφή των αρχαϊκών Κούρων», λέει ο κ. Κουράγιος.

Γιατί όμως αυτή η καταστροφή; Όπως εξηγεί ο ίδιος «Πιστεύω ότι μπορεί να συνδέεται με τη διαμάχη μεταξύ Αθήνας και Πάρου, όταν ο Μιλτιάδης εστάλη να τιμωρήσει το νησί γιατί εμήδισε κατά τους Περσικούς Πολέμους. Τότε καταστράφηκαν τα γλυπτά και ξαναχρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό».

Το άρθρο αναρτήθηκε πρώτη φορά στο eirinika.gr στις 10 Ιουλίου 2016