Οι Αρχαιοελληνικές ρίζες του Χριστουγεννιάτικου δέντρου – Η Ειρεσιώνη και το τάμα του Θησέα στον θεό Απόλλωνα

Καθώς η εορταστική περίοδος έχει ήδη ξεκινήσει, τα χριστουγεννιάτικα δέντρα αποτελούν ένα αναπόσπαστο έθιμο και ένα κοινό θέαμα τριγύρω μας.

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί στολίζουμε χριστουγεννιάτικα δέντρα; Ποια σημασία κρύβεται πίσω από τα πολυάριθμα στολίδια που κοσμούν τα κλαδιά τους;

Η αρχαία ελληνική μυθολογία έχει την απάντηση!

Οι καταβολές

Ο στολισμός του χριστουγεννιάτικου δέντρου υπήρχε από τα αρχαία ελληνικά χρόνια, μόνο που οι Αρχαίοι Έλληνες δεν στόλιζαν έλατο, αλλά την Ειρεσιώνη, ένα κλαδί ελιάς!

Χρησιμοποιούσαν κόκκινα και λευκά κομμάτια μαλλιού και φθινοπωρινά φρούτα, όπως σύκα, καρύδια, αμύγδαλα, κάστανα, ρόδια, κυδώνια και σταφύλια μαζί με μπουκάλια μέλι, ελαιόλαδο και κρασί.

Το όνομα Ειρεσιώνη προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη έριον (ἔριον), που σημαίνει μαλλί – αναφέρεται στο μαλλί προβάτου.

Ο στολισμός της Ειρεσιώνης γινόταν κατά την Πυανεψία, μια γιορτή ευγνωμοσύνης προς τον Απόλλωνα για τους καρπούς και τη γονιμότητα που έφερε η προηγούμενη χρονιά και μια έκφραση ελπίδας ότι και η επόμενη χρονιά θα ήταν γόνιμη.

Η Πυανεψία γιορταζόταν το φθινόπωρο στις 7 του μήνα Πυανεψιών (δηλαδή τον Οκτώβριο) και πήρε το όνομά της από τα φασόλια (πύανα, «πύανα») που έβραζαν ως προσφορά, μαζί με άλλα όσπρια και κριθάρι, σύμφωνα με το languagecert.org. 

Πώς όμως ξεκίνησε το έθιμο της Ειρεσίων;

Το έθιμο ξεκίνησε όταν ο Θησέας έκανε τάμα στον Απόλλωνα στη Δήλο, πριν ταξιδέψει στην Κρήτη. Υποσχέθηκε στον θεό ότι αν επέστρεφε ασφαλής στο σπίτι – νικώντας τον Μινώταυρο – θα τον τιμούσε με στολισμένα κλωνάρια αγριελιών. Επιστρέφοντας αβλαβής πίσω στην Αθήνα την έβδομη ημέρα του Οκτωβρίου, ο Θησέας και οι σύντροφοί του εκπλήρωσαν την υπόσχεσή τους.

Το μαγείρεμα των οσπρίων καθιερώθηκε από τότε ως ανάμνηση, καθώς οι διασωθέντες, που είχαν ξεμείνει από φαγητό στο ταξίδι για το σπίτι, μάζεψαν ό,τι είχε απομείνει από τις προμήθειες τους σε σιτηρά και όσπρια, τα μαγείρεψαν όλα μαζί και τα έφαγαν. Έτσι στη γιορτή της Πυανεψίας κουβαλούσαν την Ειρεσιώνη, ένα κλαδί ελιάς, στολισμένο με διάφορα φρούτα και ξηρούς καρπούς.

Μια ιστορία με κάλαντα

Το κλαδί , στολισμένο με καλούδια, που έμοιαζαν με το σημερινό χριστουγεννιάτικο δέντρο, το μετέφεραν τα παιδιά από πόρτα σε πόρτα τραγουδώντας ευχές στον ιδιοκτήτη.

Έμενε κρεμασμένο στην εξώπορτα των σπιτιών μέχρι τον επόμενο χρόνο. Αντίστοιχα, συνηθίζεται στα αγροτικά σπίτια να φυλάνε ρόδια, σύκα και κυδώνια σε καλάθια κρεμασμένα από το ταβάνι.

Πρόγονος, λοιπόν, του χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι η Ειρεσιώνη μέσω της οποίας το έθιμο του στολισμένου δέντρου μεταφέρθηκε σε όλη την Ευρώπη και υιοθετήθηκε από άλλους πολιτισμούς. Επειδή δεν είχαν ελαιόδεντρα, στόλιζαν κλαδιά από τα δέντρα που ευδοκιμούσαν σε κάθε μέρος – στις βόρειες χώρες ήταν το έλατο.